Vier stadia van teambuilding – tips voor Rutte IV
We krijgen een nieuwe regering met een bijna geheel nieuw team aan ministers. De meest diverse ploeg ministers die we ooit hebben gehad. Twintig mensen die elkaar niet of nauwelijks kennen. Voor een deel door de wol geverfd beroepspolitici, een paar nieuwe vakministers en enkele ministers die stuivertje hebben gewisseld. Deze nieuwe groep zal aan elkaar moeten wennen. Hoe pak je dat aan? Hoe maak je deze verzameling mensen tot een hecht team? Welke stadia van teambuilding gaat deze ministersploeg doormaken? In dit blog behandel ik de vier stadia van Bruce Tuckman:
- forming,
- storming[1],
- norming en
- performing.
Zes succesfactoren voor een succesvol team
Vroemen (1995, 2017) beschrijft zes succesfactoren voor goede teams: motiverende doelstellingenn; gedeelde verantwoordelijkheid; open communicatie; respect voor verschillen; flexibel aanpassen, en initiatief tonen.
Hij noemt die factoren samen ‘het teamwiel.’ De teammanager heeft een belangrijke rol in het succesvol laten werken van een team, maar staat hier zeker niet alleen in. In de visie van Vroemen hebben alle teamleden de verantwoordelijkheid in het succesvol laten werken van een team. Dus alle ministers zullen hieraan bij moeten dragen.
Ontwikkelstadia van teamvorming
De zes succesfactoren van Vroemen zijn een goede check om het functioneren van je team bespreekbaar te maken. Ook het nieuwe kabinet kan hier veel aan hebben. Ze zeggen niet zoveel over teambuilding met een nieuwe ploeg. In de opleidingswereld kom je hiervoor de fasen van Tuckman veel tegen. Die fasen krijgen docenten mee als ze aan de slag gaan met een nieuwe klas. Hier zou het nieuwe kabinet zeker baat bij hebben.
Volgens Bruce Tuckman gaat elke groep verschillende stadia door: forming, storming[1], norming en performing (en eventueel transforming). Dit psychologische model van groepsdynamica is al in 1965 ontwikkeld. Het vormt een mooi denkmodel om naar groepsvorming te kijken.
1. Forming
Dat is de startfase. Ieder voor zich. Vaak een fase die wordt gekenmerkt door enthousiasme, grenzen verkennen en vertrouwen opbouwen.
De verschillende leden van de groep hebben de behoefte elkaar te leren kennen. Dat zal op professioneel vlak zijn, maar ook op persoonlijk gebied. Wat voor vlees heb ik in de kuip? In deze fase worden de eerste normen en waarden gevormd en ontstaat een eerste vorm van hiërarchie. Een eerste basis om op samen te kunnen werken, maar echt super effectief zal het nog niet zijn.
Als begeleider of teamleider bied je in deze fase vooral veiligheid en gelijkheid. Je biedt faciliteiten, zodat iedereen in de groep aan het werk kan. En bij de eerste bijeenkomst krijgt iedereen een gelijkwaardige kans zichzelf voor te stellen. Kijk hierbij uit dat je groepsleden die je al kent in een voorkeurspositie brengt. Dus Rutte zal evenveel tijd moeten geven aan oude en nieuwe ministers.
2. Storming
Hier vindt de echte groepsvorming plaats. Al snel komt de fase met de eerste teleurstellingen, gesteggel over afspraken en regels. Er kunnen zelfs de eerste conflicten ontstaan.
De stormingfase is een fase van onduidelijkheid en onderhandeling. Het blijkt allemaal niet vanzelf te gaan. De groepsleden komen erachter dat er verschillende ideeën bestaan hoe het team zou moeten werken en welke regels er gelden. Er blijken verschillende opvattingen te bestaan over de interpretatie van afspraken, hoe hard ieder teamlid zou moeten werken en het gewenste commitment. Dit kan een frustrerende fase zijn. Het is een fase met veel discussie en onderhandeling. Er zijn teams die hier rustig doorheen gaan, maar in de meeste gevallen levert het frustraties en emoties op. Soms komen teams hier niet goed doorheen en zal er geen echte vertrouwensband ontstaan.
Dit is een belangrijke fase in de stadia van teambuilding. In de tijden van lockdowns, waar teamleden elkaar niet echt zien, is dat lastig. Bij schoolklassen blijken leerlingen die elkaar een tijd niet gezien hebben elkaar letterlijk in de haren te zitten. Ook voor een nieuw team als een ministersploeg is het dus belangrijk elkaar echt te zien.
Als begeleider geef je ruimte aan conflict. Schrik er niet van. Schuring is niet erg. Het is fijn als de begeleider of teamleider zich neutraal op kan stellen. Dat geeft ruimte aan de groep om echt tot gezamenlijke afspraken te komen. Rutte heeft de neiging conflicten te relativeren. In deze fase is schuring juist zinvol.
3. Norming
In deze fase ontstaat er duidelijkheid over de manier van samenwerken. Er ontstaat een gesloten team.
Het team besluit dat de confronterende manier van werken van de stormingfase niet werkt. Het besluit gezamenlijk tot nieuwe afspraken te komen. Als het team het lukt om tot goede afspraken te komen over de manier van werken, rolverdeling en gedeelde doelen, kan er echt worden gewerkt aan vertrouwen in de groep.
Als begeleider/teamleider is het goed om de afspraken expliciet te maken en te bekrachtigen.
4. Performing
Het team is gevormd, de afspraken worden gedeeld en er is sprake van vertrouwen.
In deze fase werkt het team op topniveau. Het geheel is groter dan de som van de delen. Er is een mooi evenwicht tussen samenwerken en eigen verantwoordelijkheid. De doelen worden echt bereikt, de verschillende teamleden dagen elkaar uit en stimuleren elkaar. De teamleden werken gezamenlijk aan het teamdoel, en niet alleen aan de eigen doelen. Het team is een open team, dat ook open staat voor ideeën van niet-teamleden.
Als teamleider is het goed regelmatig de groepsdynamiek te bespreken. Het is mooi als het team deze fase heeft bereikt, maar een groep vraagt continu onderhoud. In deze fase kun je het eerdergenoemde teamwiel van Vroemen gebruiken.
5. Transforming
Tuckman heeft later een vijfde fase toegevoegd: de fase waarin de groep bewust weer wordt opgeheven.
Nieuwe teamleden en subgroepsvorming
Als er in de derde of vierde fase nieuwe teamleden bijkomen, is dat vooral voor de nieuwelingen lastig om zich aan te passen of geaccepteerd te worden. Dat kan ertoe leiden dat de nieuweling het buitenbeentje wordt, of de groep weer verlaat. Of de groep gaat terug naar fase twee (Storming) en gaat opnieuw aan de slag om tot echte gezamenlijke afspraken te komen.
Oomkes heeft nog een extra fase toegevoegd: strijd om de intimiteit. Die kan na de normingfase ontstaan. Er kunnen subgroepen ontstaan en kritiek komen op personen. Ook de begeleider/ teamleider krijgt in die fase vaak kritiek op het proces.
Stadia van teambuilding bij Rutte IV
Het nieuwe kabinet is nog in de eerste fase van de stadia van teambuilding. Nu de nieuwe ministersploeg compleet is, komt het nieuwe kabinet bij elkaar voor een overleg. Dit heet het constituerend beraad. Daarbij verklaren de ministers het eens te zijn met het regeerakkoord. Duidelijk geval van fase 1: Forming. Zodra de minsters zich hebben ingelezen in hun nieuwe functie, gaat de spannende stormingfase starten. Zeker spannend, omdat in dit regeerakkoord nog niet alle details zijn ingevuld, en met name D66 en CU verschillende normen en waarden lijken te hanteren. Deze tweede fase wordt ook interessant omdat er een paar oud-gedienden zijn (met name de fractieleiders/vicepremiers) en veel nieuwkomers. Waarbij een paar nieuwkomers vakministers zijn, terwijl anderen al veel ervaring hebben in de politiek.
Aandacht voor teambuilding
Elke groep heeft een dynamiek, een flow, energie. Zorg ervoor dat je hier bewust mee omgaat en dit positief beïnvloedt. Dat kan door rekening te houden met de invloed van status, leiderschap, psychologische veiligheid, het gevoel van nabijheid en: erg belangrijk: het vertrouwen. Lees hierover meer in de blog van Lisa Kortekaas over de kracht van de groepsvibe.
Het model van de stadia van teambuilding is niet in beton gegoten en niet wetenschappelijk onderbouwd. Soms worden de fasen norming en storming omgewisseld: dat kan in de praktijk zo werken. Toch vind ik de fasen heel herkenbaar en bruikbaar om de ontwikkelingen in teams te duiden. Dat geldt niet alleen in een nieuw kabinet, maar ook voor (virtuele) teams in je eigen organisatie.
Huib Koeleman
lees hier meer over Tuckmans fasen in teambuilding theory
