40 jaar De Plak: Het bewijs dat zelfsturing werkt
Collectief Café De Plak in Nijmegen bestaat 40 jaar en is na al die jaren nog steeds een zeer relevante onderneming. Afgelopen weekend was het feest, met een groots en bijzonder Plak-festival. Rondom de festiviteiten en vele reportages en interviews over 40 jaar De Plak kreeg ik scherp waarom het zo goed functioneert. Het is veranderd van allround horecaonderneming met disco-café en restaurant naar eetcafé en organisator van spetterende feesten. Maar in de kern lijkt er niets veranderd en draait alles om de ondernemende inbreng van de leden van het collectief.
Ik was in de beginjaren van De Plak actief, als barman, dj, directeur en bovenal lid van het collectief. Het was toen een vrijplaats voor speels activisme op het gebied van homo, lesbo- en vrouwenemancipatie, krakers, internationale solidariteit en veel meer. Met de collega’s van het eerste uur hebben we een onderneming ingericht die nu nog steeds zeer relevant en succesvol is. Menig ondernemer zou willen dat een formule 40 jaar succesvol blijft.
Basis voor succes
Na de eerste jaren waarin De Plak haar speels activistische naam vestigde hebben de medewerkers de onderneming overgenomen van de twee oprichters. In goed overleg en gesteund door een van hen. We hebben toen twee zaken geregeld die volgens mij de basis voor het succes zijn:
Een uitdagend doel
Het eerste is dat we toen een echt groots doel formuleerden. Iets wat je nu een Big Hairy Audacious Goal zou noemen, oftewel een moedig groots doel dat echte beweging oplevert. Die BHAG ‘Structuren doorbreken die mensen onvrij maken’, paste ons toen en ook de Plak-medewerkers van nu als een jas. Dat dat nu nog steeds richting geeft aan de energie van het collectief blijkt bijvoorbeeld uit de vele activiteiten die De Plak met en voor Syrische vluchtelingen heeft georganiseerd.
Samenwerken als collectief
De tweede basis voor succes is ‘het collectief’. We hebben daar in het begin een goede vorm voor gevonden waarbij het zakelijke deel netjes in een BV geregeld werd en alle aandelen in handen zijn van een stichting waar alle werknemers bestuurslid van zijn. We hebben in de eerste jaren al werkend vorm en invulling gegeven aan dit collectief. Het was zelfsturing avant la lettre. We hebben dat zelf persoonlijk meegemaakt.
Wat maakte dit collectief de Plak succesvol? En wat kunnen we er nu nog van leren?
Voorbeelden van wat we toen ontdekt hebben om een succesvol collectief te zijn:
- Verdeel taken en verantwoordelijkheden op basis van de persoonlijke interesse van het collectief-lid. Ga niet met zijn allen over alle details besluiten
- Iedere taakeigenaar legt verantwoording af aan het collectief en kan zich niet op autoriteit laten voorstaan, ook de directeur van de BV niet. Argumenteer, luister, overleg. Bouw samen een open sfeer waarin directe feedback erbij hoort
- Initiatieven uit de groep worden in principe positief ontvangen en initiatiefnemers krijgen de ruimte om zaken op te pakken. (dat heeft in de loop der jaren ook wel wat verliesposten opgeleverd, maar ook dat hoort erbij)
- De algemene vergadering is voor grote onderwerpen en hoofdlijnen. De rest regel je gewoon direct met elkaar, in een ‘direct doen’-mentaliteit
- De besluitvorming gaat wat trager, maar het collectief levert een stevige meerwaarde op van betrokkenheid van medewerkers, kwaliteit van beleid en van individueel ondernemerschap.
Nu nog, na 40 jaar. Ik vind het interessant om de ervaringen van toen te koppelen aan organisaties die nu met zelfsturing bezig zijn. Interesse? Ik hoor het graag.
Wil je meer weten over de geschiedenis van De Plak lees de interviews of luister de reportages.
